اسکار آتروفیک – هایپرتروفیک
ترمیم زخم یک فرآیند فیزیولوژیک است. بدن بافت آسیب دیده را بازسازی می‌کند. این بازسازی از طریق ارتباط بین سلول‌های مختلف با هموستاز، التهاب، تکثیر و تمایز سلول‌های فیبروبلاست انجام می‌شود. زمانی که فرآیند طبیعی درمان زخم مختل شود، افزایش تکثیر بافت پوستی و رسوب بیش از حد پروتئین ماتریس خارج سلولی (ECM) به ویژه تجمع کلاژن، بافت اسکار شکل می‌گیرد. از علایم این بیماری به سخت شدن بافت پوست، خارش و درد در بافت اسکار می‌توان اشاره کرد. بر اساس ویژگی‌های مورفولوژی و بافت‌شناسی شکل ظاهری این اسکار‌ها به چهار دسته اسکار سطحی (Superficial Scar)، اسکار آتروفیک (Atrophic Scar)، اسکار‌هایپرتروفیک (Hypertrophic Scar) و اسکار کلویید (Keloid) تقسیم می‌شوند. اسکار‌هایپرتروفیک به شکل برآمدگی بر روی سطح پوست به دلیل رسوب ECM ظاهر می‌گردد.
روش‌های درمان
روش‌های درمان معمول برای درمان اسکار‌هایپرتروفیک شامل تزریق Triamcinolone Acetonide) (TAC)) به همراه 5‐Fluorouracil) (5FU)) ،سرما درمانی، تزریق استرویید، (Laser And Light‐emitting Diode) و (Microneedling) است. از معایب این روش‌ها دردناک بودن تزریق، توپوگرافی ناهمگن سطحی پوست و آتروفی بافت اپیدرم بوده, در نتیجه استفاده از این متُدها محدود شده است. روش‌های درمانی جدید شامل استفاده از تکنولوژیهای بر پایه انرژی مانند روش ترموفرکشنال سولاتریکس (Thermomechanical Fractional)TMF و (Laser-assisted Drug Deliver) است. رساندن محلول حاوی (TAC) و (5-FU) برای افزایش نفوذپذیری به بافت پوست و اسکار هایپرتروفیک استفاده شده است.
استفاده از (laser) و (TMF) روشی موثر برای انتقال داروها به بافت پوست است. همچنین از طریق میکروحفرات در بافت توسط میکروسوزن‌ها می‌باشد (Mony, 2023) (Artzi, 2019). با وارد شدن میکروسوزن‌ها به بافت و ایجاد آسیب‌های موضعی، سلول‌های کراتینویست شروع به تکثیر کرده و فاکتور‌های رشد Vascular Endothelial Growth Factor) (VEGF)) و Fibroblast Growth Factor) (FGF) و Epidermal Growth Factor) آزاد می‌شوند. بنابراین سبب تحریک سلول‌های فیبروبلاست برای ساخت کلاژن نوع (I) و (III) و الاستین و در نهایت ماتریکس خارج سلولی می‌شوند.
مطالعات بالینی اثرگذاری TMF بر اسکار آتروفیک/هایپرتروفیک
در مطالعه‌ی انجام شده بر روی بیمار مبتلا به اسکار‌هایپرتروفیک، از روش (TMF) استفاده شده است. در این درمان از دستگاهی با تکنولوژی انرژی حرارتی (TMF) با دمای (° C ۴۰۰) و زمان تماس (ms ۸-۵) و یک برخورد میکروسوزن به بافت استفاده شده است. بلافاصله پس از درمان با (TMF)، داروی ترکیبی حاوی Triamcinolone Acetonide) (40 mg/mL)) و 5‐Fluorouracil) (50 mg/mL)) با نسبت (1:9) با دوز (1 cc) بر هر (cm2) از بافت پوست اعمال شد. تعداد ۸ درمان به مدت ۲-۳ هفته انجام شده است.
شکل 1: (A) قبل از درمان و (B) بعد از ۸ مرحله درمان به مدت ۲ ماه (Artzi, 2019)
مراقبتهای بعد از درمان
برای مراقبتهای بعد از درمان با (TMF)، اعمال موضعی (Trolamine) به تعداد ۳ الی ۴ بار در هر روز، به مدت ۳ روز و استفاده از کرم ضد آفتاب با (SPF ۵۰) به مدت ۳ ماه توصیه شده می‌شود. کاهش قابل توجه ارتفاع بافت اسکار و میزان درد کم در حین درمان در نتایج اولیه گزارش شده است (Artzi, 2019).
مطالعه بالینی
در مطالعه (MD W. M., 2021) ، اثر بخشی روش درمان ترموفرشکنال سولاتریکس و تزریق کورتیکواسترویید در درمان اسکار هایپرتروفیک بررسی شده است. تزریق داخل ضایعه کورتیکواسترویید به عنوان یک روش درمانی رایج بسیار مورد استفاده قرار گرفت. روش اثر گذاری کورتیکواسترویید بر کاهش اسکار از طریق سرکوب پاسخ التهابی، مهار فیبروبلاست‌ها و فاکتور رشد که منجر به تشکیل کلاژن می‌شوند، است. از اشکالات عمده این روش قابل انجام نبودن برای بیماران اطفال و افرادی که اسکار وسیع در نواحی متعددی از بافت پوست دارند به دلیل خونریزی و عفونت نواحی تزریق و آتروفی پوست و بافت زیر جلدی می‌باشد.
در روش (TMF)، حرارت باعث تبخیر آب در بافت پوست می‌شود. این تبخیر در لایه‌های بالایی پوست به دلیل نزدیکی با میکروسوزن‌ها بیشتر بوده و در لایه‌های پایینی کمتر است. یک گرادیانی از غلظت آب در بافت پوست ایجاد می‌شود. این گرادیان و کمبود آب در بافت پوست نفوذ پذیری بافت را نسبت به دارو ها افزایش می‌دهد. درنتیجه استفاده از روش ترکیبی (TMF) و تزریق دارو، از عوارض تزریق کاسته می‌شود. همچنین اثر بخشی دارو در بافت نیز بیشتر خواهد شد.
در این روش درمانی ابتدا میکروسوزن‌های دستگاه سولاتریکس با عمق نفوذ (400 µm) به مدت (10ms) به بافت پوست برخورد می‌کند. سپس بلافاصله داروی سوسپانسیون حاوی کورتیکواسترویید و (Triamcinolone Acetonide (TAC)) به آرامی به مدت ۲ تا ۳ دقیقه بر روی پوست اعمال می‌شود. نتایج گزارش شده نشان می‌دهد که بکارگیری روش ترموفرکشنال و سپس تزریق کورتیکواسترویید، درمانی ایمن و موثر با درد و عوارض جانبی کمتری همراه بوده‌است و تاثیر به‌سزایی در کاهش ضخامت و حجم اسکار داشته است.
شکل 2: درمان اسکار هایپرتروفیک با روش ترکیبی thermomechanical fractional Injury (TMFI) + steroid (A) قبل و (B) بعد از ۶ ماه درمان
سخن پایانی
در نتیجه بررسی کامل و جامع اسکار آتروفیک/هایپرتروفیک و روش‌های درمان مورد استفاده، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از تکنولوژیهای نوین مبتنی بر انرژی، به‌عنوان روش‌های درمانی پیشرو، نه تنها بهبودی موثری در کاهش حجم و ضخامت اسکار داشته است بلکه با کمترین عوارض جانبی همراه خواهد بود.
روش ترکیبی (TMF) و تزریق کورتیکواسترویید با تنظیم دما و زمان تماس مناسب، به نظر می‌رسد که یک گزینه موثر و امن برای درمان اسکار‌هایپرتروفیک باشد. این روش نه تنها به کاهش ضخامت و حجم اسکار کمک می‌کند بلکه باعث افزایش نفوذپذیری بهتر داروها به بافت پوست می‌شود. با توجه به نتایج مطالعات بالینی و تحقیقات انجام‌شده، این رویکرد نوین می‌تواند به عنوان یک گزینه ایمن و کارآمد در درمان اسکار‌هایپرتروفیک مورد استفاده قرار گیرد، که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش ناراحتی‌های جسمی و روانی مرتبط با این اختلالات بسیار کمک کند.
بیشتر بخوانید: ترمو فرکشنال سولاتریکس