پلاسما
در مبحث فیزیک، پلاسما به عنوان حالت چهارم ماده بعد از جامد، مایع و گاز شناخته می‌شود. پلاسما از طریق یونیزه شدن گاز خنثی مانند هلیوم (He) ،آرگون (Ar) ،نیتروژن (N2) ،اکسیژن (O2) ، هوا و یا مخلوطی از چند گاز ایجاد می‌گردد. پلاسما ترکیبی از الکترون‌های آزاد و ذرات باردار (OH−, H2O+)، رادیکال‌های آزاد و گونه‌های اکسیژن فعال (reactive oxygen species (ROS))، گونه‌های نیتروژن فعال (reactive nitro gen species (RNS))، فوتون های پرانرژی (UVB, UVC) و مولکول‌های برانگیخته بوده که آزادانه و مستقل از یکدیگر حرکت می‌کنند. خواص فیزیکی-شیمیایی پلاسما تحت تاثیر فاکتورهای مختلف مانند نوع گاز و مخلوط گازها، انرژی های وارد شده، فشار و اتمسفر متغییر است.
بر اساس خواص ترمودینامیکی، پلاسما به دو نوع حرارتی و غیر حرارتی تقسیم می‌شود. در پلاسمای گرم یا حرارتی الکترون‌ها و یون‌ها دمای یکسانی داشته و در تعادل انرژی قرار دارند. محدوده دمایی پلاسمای گرم (4000–5000 K) گزارش شده است. در پلاسمای سرد (Cold atmospheric plasma (CAP)) یا غیر حرارتی (Non-Thermal Plasma (NTP))، دمای یون‌ها از دمای الکترون‌ها کمتر است که به عنوان پلاسمای غیر تعادلی نیز شناخته می‌شود. محدوده دمایی در پلاسمای سرد (30–50 ◦C) گزارش شده است. در پلاسمای سرد مقدار کمی از گاز حامل (آرگون، هلیوم و هوا …) یونیزه شده و ذرات و یون‌ها به سرعت تا دمای محیط سرد می‌شوند. از پلاسمای گرم در عمل جراحی و از پلاسمای سرد یا غیر حرارتی برای درمان آسیب‌های پوستی با کمترین میزان عوارض بر بافت پوست استفاده می‌شود (Heinlin, 2010) (Bolgeo, 2023).
پلاسما فرکشنال
پلاسما فرکشنال یک تکنولوژی جدید و غیر تهاجهی برای درمان آسیب‌های پوستی می‌باشد. این تکنولوژی مشابه روش لیزر فرکشنال بوده اما از انرژی پلاسما و گاز برانگیخته استفاده می‌کند. هندپیس این دستگاه دارای میکروسوزن‌های فلزی است. زمانی که به سطح پوست نزدیک می‌شود هوای مابین (Tip) فرکشنال و پوست یونیزه شده و در نتیجه قوس الکتریکی یا آرک پلاسما ایجاد می‌گردد. میکروسون‌ها به صورت چندین آرک پلاسما در لحظه به سطح پوست وارد شده و (Tip) سوزنی شکل برای درمان آسیب‌های نقطه‌ای با مساحت کم به ویژه لیفت پلک، برداشت خال و زگیل استفاده می‌شود.
Tip فرکشنال برای آسیب‌هایی با سطح وسیع و گسترده‌تر بر روی سطح پوست مناسب است. در اثر برخورد قوس‌های الکتریکی پلاسما به بافت پوست، بافت تصعید شده و آسیب‌هایی به شکل نقاط با ابعاد مایکرو از حرارت اعمال شده در مناطق تحت درمان ایجاد می‌شود. انتشار گرما و حرارت به بافت درم و اپیدرم باعث افزایش تصعید بافت پوست، افزایش تحریک مونوسیت‌ها، افزایش مهاجرت سلولی و تحریک کراتینوسیت‌ها و فیبروبلاست‌ها می‌گردد که عمدتاً در بهبود زخم نقش دارند.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا
- درمان سریع و موثرتر نسبت به روش لیزر
- قابلیت افزایش و کاهش شدت و انرژی
- دوره نقاهت کوتاه‌تر نسبت به لیزر
- قابل استفاده برای پوست صورت، گردن، شکم و بازوها
- قابلیت تحریک کلاژن سازی
محدودیت‌ها
- ایجاد تورم، خارش، قرمزی
- حساسیت پوستی به تابش نور آفتاب
کاربرد درمانی پلاسما فرکشنال
- بهبود رنگ و بافت پوست: پوست با سطح ناهموار، حفرات و منافذ باز بزرگ، پوست چرب، آکنه ملتهب پوست، توزیع رنگدانه‌های غیر یکنواخت، لایه برداری
- چروک پوست، خطوط استرچ مارک
- غیر فعال کردن باکتری‌ها و ضد عفونی کردن
- درمان زخم‌های مزمن، التهابی و دیابتی
- تحریک سلول‌ها و بازسازی بافت پوست
- لیفتینگ پلک، پوست شل و افتاده، جوانسازی
- کاهش جای جوش و اسکار هایپرتروفیک
- درمان رنگدانه‌های اضافی
شکل 1: (A) تکنولوژی Fractoinal مطالعه بالینی پس از درمان
تاثیر پلاسما فرکشنال بر روی بافت پوست
یکی از کاربردهای درمانی پلاسما فرکشنال، جوانسازی پوست است. مکانیزم تاثیرگذاری پلاسما در سطح پوست به این شکل است که پس از ایجاد میکروحفرات سطحی، نفوذ گونه‌های فعال اکسیژن و نیتروژن به پوست سبب تقویت آب رسانی، اسیدی شدن و ضد عفونی شدن پوست می‌شود. اکسیژن رسانی، رگ‌زایی و بازسازی (ECM) پوست نیز تقویت می‌شود. در سطح مولکولی نیز سیگنال‌دهی و متابولیسم سلولی را افزایش می‌دهد (Busco, 2020).
شکل 2: تاثیر پلاسما بر بیولوژی پوست (Busco, 2020)
شکل 3: (A) جوانسازی پوست و (B) لیفت پلک پس از درمان با پلاسما فرکشنال
از دیگر کاربردهای پلاسما فرکشنال ضد عفونی و ترمیم زخم‌های مزمن و التهابی است. فرآیند ترمیم زخم با تجمع کلونی باکتری‌ها به تاخیر می‌افتد. مطالعات انجام شده ثابت می‌کند که درمان با پلاسما می‌تواند بر بهبود زخم با کاهش کلونیزاسیون و غیر فعال کردن فعالیت باکتری‌ها از طریق آسیب به (DNA) و تخریب پروتیین، التهاب و عفونت را کاهش دهد. علاوه بر آن در تحریک سلول‌های اپیدرمی و پوستی برای بازسازی بافت و تولید کلاژن موثر است (Bolgeo, 2023).
شکل 4: تاثیر پلاسما بر غیر فعال کردن فعالیت باکتری‌ها (Bolgeo, 2023)
سخن پایانی
پلاسما فرکشنال دارای کاربردهای گسترده‌تری مانند ضدعفونی و ترمیم زخم‌های مزمن و التهابی است. این فناوری به ترمیم زخم‌ها کمک می‌کند و سلول‌های پوستی را برای بازسازی بافت و تولید کلاژن تحریک می‌کند. مزایا این روش شامل درمان سریع و موثرتر، دوره نقاهت کوتاه‌تر، تحریک کلاژن سازی و تأثیر مثبت بر روی بافت پوست است.
حتما بخوانید: آماده سازی و بی حسی پوست پیش از پلاسما تراپی