هر چیزی که باید از بی اختیاری ادرار بدانید!

عملکرد دستگاه ادراری یا دستگاه میزش (Urinary system)

دستگاه‌ میزش برای دفع ادرار به کار می‌رود که شامل کلیه‌ها (kidneys) ، میزنای یا حالب (ureters)، مثانه (bladder) و پیش‌آبراه یا میزراه (urethra) ‌است (شکل 1). در زمان پر شدن مثانه همانند بالون منبسط می‌شود. اعصاب دیواره مثانه انبساط را تشخیص می‌دهند و سیگنالی را به مغز می‌فرستند. برای ادرار کردن، مغز به اسفنکترها (sphincters) سیگنال می‌دهد که آرام شوند (relax). سپس به دیواره عضلانی مثانه سیگنال می‌دهد که سفت (tighten) شود، نهایتا ادرار از طریق فشار (squeezing) به مجرای ادرار از مثانه شما خارج می‌شود. (عکس 2)

شکل 1- اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه ادرار

شکل 2- نحوه ذخیره و دفع ادرار

نگه داشتن و دفع ادرار شامل هماهنگی ماهیچه‌ها، سیگنال‌های عصبی و هورمون‌هاست که فرآیندی پیچیده است. این پروسه کامل توسط مغز و نخاع تنظیم می‌شود. نوزادان و کودکان نوپا هنوز نمی‌توانند به طور داوطلبانه تخلیه مثانه خود را کنترل کنند. در طول زمان آن‌ها فقط یاد می‌گیرند که این کار را به تدریج انجام دهند. همچنین، ابتدا باید عضلات کف‌لگن که مثانه را تثبیت می‌کنند رشد کنند. مغز نیز باید یاد بگیرد که چگونه اندام‌های داخلی را کنترل کند.

بی‌اختیاری ادرار

بی‌ اختیاری ادرار به معنای نشت غیرارادی ادرار در هر دو جنس مرد و زن است. اما در زنان این پدیده بسیار بیشتر دیده شده. تخمین زده می‌شود که تعداد زنان در ایالات متحده با بی‌ اختیاری ادرار از 10.3میلیون در سال 2010 به 28.4 میلیون در سال 2050 خواهد رسید. بی‌ اختیاری ادرار در مردان اغلب نتیجه بزرگ شدن پروستات، آسیب ناشی از جراحی یا رادیوتراپی سرطان پروستات است. در حالیکه بی‌ اختیاری در زنان ناشی از اختلال در عملکرد مثانه یا عضلات کف‌لگن در دوران بارداری، زایمان یا در زمان یائسگی رخ می‌دهد. دو نوع اصلی بی‌ اختیاری ادرار وجود دارد: بی‌ اختیاری استرسی (stress incontinence) و بی‌ اختیاری فوری (urgency incontinence).

طبق گزارش بین‌المللی بی‌اختیاری استرسی ناشی از نشت ادرار در هنگام سرفه، عطسه یا فعالیت بدنی، در حالی که بی‌اختیاری فوری ناشی از نشت ادرار است در زمانیکه میل شدید ناگهانی به دفع ادرار وجود دارد اما به تعویق انداختن آن دشوار است.

انواع دیگر بی‌اختیاری در زنان می‌توان به بی‌اختیاری وضعیتی- postural incontinence (از دست دادن ادرار در زمان تغییر وضعیت بدن مانند ایستادن یا خم شدن بیش از حد)، شب ادراری- nocturnal enuresis, (نشت ادرار در هنگام خواب است)، بی‌اختیاری مداوم- continuous incontinence (ناشی از فیستول تاولی) و بی‌اختیاری مقاربتی- coital incontinence (از دست دادن ادرار در طول رابطه جنسی)، بی‌اختیاری عملکردی- functional incontinence (ناشی از آسیب در شرایط فیزیکی یا اختلالات شناختی، مانند شکستگی لگن یا زوال عقل در هنگام پر بودن مثانه). گفته شده است که بی‌اختیاری استرسی شایع تر از سایر بی‌اختیاری‌ها است. (شکل 2)

شکل 3- انواع بی اختیاری ادرار

بی‌اختیاری استرسی

این اختلال شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار در زنان باردار و افرادی که تحت زایمان طبیعی قرار گرفته‌اند شناخته شده است که بر کیفیت زندگی، شرایط جسمی، فعالیت روزانه، مسافرت، روابط اجتماعی و سلامت عاطفی تاثیر دارد. در زمان سرفه، عطسه، خنده یا حرکت، فشار داخل شکم افزایش می‌یابد و این فشار به مثانه منتقل می‌شود. هنگامی که فشار داخل مثانه بیشتر از فشار بسته شدن مجرای ادرار است، همچنین بیمار از ضعف اسفنکتر مجرای ادرار رنج می‌برد، بی‌اختیاری استرسی نتیجه آن است. شیوع این اختلال در زنان باردار بیشتر از زنان غیرباردار می‌باشد.

ارتباط این مشکل با بارداری نامشخص است. با این حال تغییرات فیزیولوژیکی مانند وزن مادر، رحم و جنین در دوران بارداری ممکن است منجر به آسیب به عصب pudendal، اسفنگترهای داخلی و خارجی شود. این عوامل خود باعث کاهش قدرت عضلات کف‌لگنی و در نهایت توسعه بی‌اختیاری استرسی شود.

کلاژن از اجزای سازنده ماتریکس خارج سلولی است که نقش مهمی در خاصیت الاستیسیته بافت دارد. این ناحیه در صورت کاهش کلاژن منجر به شلی مفاصل و کشیدگی رباط‌های لگن خواهد شد. در نهایت عضلات کف لگنی عملکرد خود را از دست می‌دهند. در زنان باردار مقدار و کیفیت کلاژن نیز کاهش می‌یابد بدین ترتیب بی‌اختیاری ادرار را مشاهده می‌کنیم. همچنین عوامل التهابی نیز تاثیر مهمی در بی‌اختیاری دارند.

بی‌اختیاری فوری

در این نوع بی‌اختیاری به دلیل فعالیت بیش‌ از حد ماهیچه detrusor مثانه است که ناشی از اختلالات عصبی (آسیب به نخاع)، غیر نرمال بودن مثانه و افزایش یا ایجاد تغییر در میکروارگانیسیم‌های مثانه. اغلب افرادی که از این اختلال رنج می‌برد دارای overactive bladders هستند.

عوامل موثر در بی‌اختیاری ادرار

به طور کلی افزایش سن یک عامل مهم تاثیرگذار در بی‌اختیاری ادرار است اما سایر عوامل مانند شرایط پزشکی (مشکلات قلب-عروقی، مشکلات متابولیکی، مشکلات ذهنی، دیابت و…)، داروها، عوارض زایمان (تغییر در عملکرد مثانه به دلیل آسیب به بافت همبند لگن و عصب‌های لگنی)، تغییرات هورمونی ، شرایط فیزیکی لگن، ممکن است در مقایسه با افزایش سن زنان تاثیر بیشتری در بی‌اختیاری ادرار به همراه داشته باشند. همچنین چاقی و بی‌تحرکی، عوامل محیطی مانند دسترسی به ممکن است پیامدهای نامطلوبی در عملکرد مثانه در طول زمان برای زنان و دختران به وجود آورد.

مکانیزم بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار از دو طریق آسیب می‌شود. این موضوع ناشی از فشار وارده در قبل و بعد از زایمان طبیعی به هردو بخش سیستمی و عملکردی (عصبی عضلانی) آسیب می‌زند.

آسیب سیستمی

آسیب سیستمی مربوط به ماهیچه‌های کف‌لگنی و بافت پیوندی است. که توسط روش‌های درمانی که امروزه وجود دارند قابل رفع می‌باشد.

آسیب عملکردی

آسیب عملکردی مربوط به اعصاب مرکزی و محیطی است ( pudendal nerveو external urethral sphincter). از میان درمان‌های موجود، هدف تمرینات ورزشی کگل علاوه بر بهبود آسیب سیستمی، تقویت سیستم عصبی عضلانی نیز هست. از این رو تحقیقات جدید به سمت پزشکی بازساختی گرایش پیدا کرده است.

روش‌های درمان بی‌اختیاری ادرار

• مواردی که برای درمان اولیه بی‌اختیاری ادرار پیشنهاد می‌شود:
• بیمار روش زندگی و رفتار خود را تغییر دهد برای مثال از میزان خوردن کافیین جلوگیری کند؛
• به موقع (هر 2 تا 3 ساعت در هنگام بیداری) ادرار خود را دفع کند و یا یک برنامه شخصی برای دفع جهت جلوگیری از پر شدن مثانه ایجاد کند تا بی‌اختیاری استرسی و بی‌اختیاری فوری را کاهش دهد؛
• از دارو خاص و هورمون خاص مطابق با نسخه پزشک مصرف کند؛
• با انجام تمرینات کگل (انقباض و انبساط عضلات) به تقویت ماهیچه کف لگنی بپردازند. که با انجام روزانه این تمرینات ماهیچه‌ها حجیم شده و به اسفنگتر مثانه کمک می‌کند تا علایم بی اختیاری استرسی کاهش یابد. همچنین بیمار یاد می‌گیرند تا قبل از فعالیت‌هایی مانند عطسه کردن و خم شدن، عضلات خود را فورا منقبض کنند.
• عمل جراحی (تهاجمی)
• درمان به وسیله امواج آر اف (غیرتهاجمی) و بدون عواض جانبی

سخن پایانی

در این مطلب به برخی از مشکلات و راه حل‌های بی اختیاری ادرار اشاره شد. اغلب به دلیل تغییر رژیم غذایی، بی تحرکی، برخی بیماری ها یا افزایش سن اتفاق می‌افتد. همچنین به روش‌های درمانی آن اشاره شد. پیشنهاد می‌شود برای کمتر کردن هزینه‌ها، نتیجه گیری سریع‌تر و ایمنی و از روش‌های کم‌تهاجمی یا غیرتهاجمی برای درمان این این مسئله اقدام کنید.

حتما بخوانید: سفت و تنگ کردن واژن بدون جراحی ….