تاثیر EMS بر درمان اختلالات کف لگن

تکنولوژی EMS چطور بر اختلالات واژینال و کف لگن تاثیر مثبت می‌گذارد؟

Electrical Muscle Stimulation (EMS)

تحریک الکتریکی عضلات (Electrical Muscle Stimulation (EMS)) به عنوان تحریک عضله و عصب با استفاده از انتقال جریان الکتریکی به بافت بدن شناخته می‌شود. این تکنولوژی در زمینه‌های مختلفی مانند تقویت عضللات، توانبخشی ورزشی،‌ زیبایی و سلامتی کاربرد دارد. یکی از کاربردهای درمانی و سلامتی EMS درمان اختلالات واژینال در بانوان است و با عناوین مختلفی مانند تحریک الکتریکی عصبی-عضلانی (NMES (neuromuscular electrical stimulation)) ، تحریک الکتریکی داخل واژینال (Intravaginal electric stimulation (IVES)) و تحریک الکتریکی عضلات واژن (Vaginal electro muscle stimulation (VEMS)) یاد می‌شود.

روش EMS با بکارگیری ابزار مختلف مانند پدهای الکتریکی و یا پراب واژینال، جریان الکتریکی با ولتاژ کم را به عضلات کف لگن منتقل کرده و از این طریق عصب‌های محیطی و ماهیچه تحریک می‌شوند. این روش غیر تهاجمی بوده و قادر است اختلالات واژینال مانند موارد زیر را درمان کند:

• بی اختیاری ادرار stress urinary incontinence (SUI)
• پرولاپس اندام‌های لگن pelvic organ prolapse (POP)
• اختلال عملکرد جنسی زنان female sexual dysfunction
• بیش فعالی و فوریت مثانه Bladder urgency
• بی اختیاری و فورین دفع مدفوع Faecalis incontinence and urgency
• درد لگن و قاعدگی و مقاربت جنسی Pelvic and Period pain ، Painful sex (Rodrigues, Effect of intravaginal vibratory versus electric stimulation on the pelvic floor muscles: A randomized clinical trial, 2019).

مکانیزم عملکرد و تاثیر EMS بر واژینال

عضلات کف لگن قادر به کنترل حرکات مثانه و روده،‌ حمایت از اندام‌های لگن هستند. از اختلالات عضلات کف‌لگن به عدم توانایی بیماران در سفت و شل کردن و عدم انقباض ارادی ماهیچه می‌توان اشاره کرد که سبب بروز بیماری‌های مختلف می‌شود. عموما این اختلالات عملکردی به دلایل متعدد مانند بارداری و زایمان،‌ جراحی لگن،‌ چاقی، ‌یبوست مزمن،‌ آسیب عصبی و نخاعی و عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. روش‌های درمانی رایج برای درمان اختلالات واژینال بیماران، ‌شامل دارو درمانی،‌ فیزیوتراپی و جراحی است.

جراحی به دلیل دوره نقاهت طولانی و کاهش توان جسمی بیماران سالمند گزینه مطلوب درمان نیست. استفاده از دارو نیز به دلیل احتمال تداخلات دارویی با بیماری زمینه‌ای برخی از بیماران، محدود می‌شود. در روش EMS سیگنال‌های الکتریکی تولید شده از طریق پدهای پوستی و یا پراب واژینال به عضلات کف لگن منتقل می‌شود. از پراب واژینال برای بیمارانی استفاده می‌شود که اغلب با مشکلات شدید کف‌لگن مواجه هستند و یا توانایی جسمانی برای انجام ورزش‌های کف لگن را ندارند.

از مزایای استفاده از پراب واژینال نسبت به پدهای پوستی، تماس و انتقال مستقیم جریان به ماهیچه و عصب است و همچنین مشاهده شده‌ پراب واژینال بیشترین تاثیر را بر تقویت عضله کف‌لگن در مقایسه با سایر روش‌های تحریک الکتریکی داشته است.

بر روی هر پراب واژینال چند الکترود رسانای فلزی قرار دارد که مسئول ارسال پالس‌های الکتریکی هستند. پالس‌های الکتریکی ضعیف‌تر با سرعت کم ارسال شده و فیبرهای عصبی با انقباض آهسته را تحریک می‌کنند. پالس‌های الکتریکی قوی‌تر بر تحریک فیبرهای عصبی با انقباض سریع تاثیر دارند. انقباضات بافت و عضله طی واکنش‌های شیمیایی و فیزیولوژیکی اتفاق می‌افتد. استیل کولین یکی از مواد ضروری برای انتقال پیام‌های الکتریکی در طول عصب بوده از محل تحریک به سیستم عصبی مرکزی مغز و نخاع است.

از اعصاب محیطی در ناحیه لگن عصب پودندال (Pudendal Nerve) بوده که با اعمال پالس‌های الکتریکی تحریک می‌شود. عصب پودندال مسئولیت تامین حرکات عضلات ناحیه تناسلی و کف‌لگن را بر عهده دارد و از سه شاخه اصلی به نام‌های رکتال (Rectal)،‌ پرینئال (Perineal) و کلیتورال/پنایل (Penile/Clitoral) دارد که به ترتیب به معقد،‌ کف لگن و ناحیه کلیتوریس عصب‌دهی می‌کند. تحقیقات نشان داد که تحریک الکتریکی ترانس واژینال عصب پرینئال می‌تواند به طور قابل توجهی دفعات بی‌اختیاری ادرار را در بیماران با بی‌اختیاری ادرار فوری (UUI) کاهش دهد و میزان بهبودی ذهنی و رضایت نیز به طور قابل توجهی بهبود یافت.

تجهیزات EMS:

تجهیزات الکتریکی تحریک الکتریکی داخل واژینال شامل موارد زیر است:

• پراب واژینال: پراب استوانه‌ای نازک است که داخل واژن قرار می‌گیرد. متریال این پراب ترکیبی از فلز و پلاستیک زیست سازگار است. فلز به عنوان جسم رسانا برای انتقال جریان الکتریکی و بخش پلاستیکی برای نگهداری رینگ‌های فلزی استفاده می‌شود. از این پراب‌ها برای Intravaginal و یا Intra-anal استفاده می‌شود. طراحی بهینه پراب‌ها باید به نحوی انجام شود تا تحریک الکتریکی اندام‌های کف‌لگن بیشترین اثر بخشی را داشته باشد. این طراحی براساس آناتومی و تصویر برداری کف‌لگن انجام شده‌ است.
• برد الکتریکی: برد، جریان الکتریکی انتقالی به رینگ‌های فلزی را تولید می‌کند.
• سیم‌های اتصال: سیم‌هایی برای انتقال جریان الکتریکی از برد به رینگ‌های فلزی استفاده می‌شود.

مزایا و محدودیت‌ها

تحریک الکتریکی واژینال به طور کلی بی‌خطر است و عوارض جانبی کمی دارد و طیف وسیعی از بیماران می‌توانند از این روش استفاده کنند. از محدودیت‌های این روش ایجاد احساس ناراحتی در برخی بیماران، نیاز به ضدعفونی و استریل پراب‌ها و در بعضی مواقع افزایش هزینه جانبی تهیه تجهیزات می‌باشد.

نتایج تحقیقات بالینی

بی‌اختیاری ادراری یک بیماری شایع است و حدود 30% از جامعه بانوان 30-60 سال را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده‌ است. بی‌اختیاری ادرار استرسی، طبق تعریف انجمن بین المللی بی‌اختیاری، نشت غیرارادی ادرار در اثر فعالیت جسمانی، فشار، عطسه یا سرفه است. تأثیر آن بر کیفیت زندگی قابل توجه است و منجر به محدودیت های جسمی و اجتماعی، شرم و افزایش میزان علائم افسردگی می‌شود.

طی تحقیقات انجام شده از اثر بخشی روش EMS بر درمان اختلالات کف لگن نتایج متعددی بر بهبودی بیماری گزارش شده‌ است. به عنوان مثال در مطالعه (Sönmez, 2021) و (Sarmento, 2022) کاهش قابل توجهی در بی‌اختیاری، دفعات ادرار، شب ادراری، تعداد پدهای مصرفی ادرار و افزایش کیفیت زندگی و رضایت ذهنی بیمار بیان شده‌ است.

یکی از دلایل اختلالات عضله کف‌لگن،‌ تغییرات فیزیولوژیکی در ساختار بافت‌های همبند و کاهش خواص مکانیکی و استحکام کششی آن است. بافت‌های همبند شامل کلاژن،‌ فیبرهای الاستیک،‌ پروتوگلایکان و گلیکوپروتیین است که با قرار گیری در کنار هم بافت ویسکوالاستیک ماتریس خارج سلولی (Extracellular Matrix (ECM)) را تشکیل می‌دهند. تغییرات در ساختار و سازماندهی فیبرهای کلاژن سبب تضعیف شدن بافت و عدم حمایت کافی از عضله مثانه می‌شود.

این عامل بر بیش تحرکی مجرای ادرار نقش بسزایی دارد. در مطالعه انجام شده توسط (Min, 2017) نشان دادند که تحریک الکتریکی اعمال شده بر بافت سبب باز شدن کانال‌های کلسیم و تحریک فاکتور رشد

TGF-β1 شده که به رسوب بافت کلاژن منجر می‌شود. تشکیل فیبرهای کلاژن به افزایش استحکام مکانیکی و کششی بافت کمک می‌کند.

سخن پایانی

می‌توان اینطور نتیجه گیری کرد که تحریک الکتریکی عضلات واژینال (EMS) به عنوان یک روش غیر تهاجمی و موثر، توانسته است در درمان اختلالات واژینال، به خصوص مواردی همچون بی‌اختیاری ادرار، پرولاپس اندام‌های کف‌لگن، اختلال عملکرد جنسی زنان، بیش فعالی و فوریت مثانه، بی اختیاری فوری (UUI)، و درد لگن و قاعدگی مؤثر باشد. مکانیزم عملکرد EMS از طریق تحریک الکتریکی عصب پودندال و تاثیر مستقیم بر بافت‌های همبند، بهبود کننده و تقویت‌کننده عضلات کف لگن عمل می‌کند.

با استفاده از تجهیزات مختلفی نظیر پراب واژینال، EMS به عنوان یک گزینه موثر در درمان اختلالات واژینال شناخته داده است. به طور کلی، نتایج تحقیقات بالینی حاکی از اثربخشی EMS در بهبود علائم و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلالات واژینال است، و این روش می‌تواند یک انتخاب مناسب و جایگزین باشد.