لکه‌های پوستی
لکه‌های پوستی (Skin Spots) نوعی تغییر رنگ در پوست است که از نظر پزشکی به عنوان «هایپرپیگمانتاسیون» (Hyperpigmentation) شناخته می‌شود. این لکه‌ها در اثر تولید بیش از حد، تراکم و افزایش سلول «ملانین» (melanin، سلول رنگ دهنده پوست) در لایه‌های پوستی ایجاد می‌گردد. عوامل مختلفی از جمله قرار گرفتن در معرض آفتاب، تغییرات هورمونی و پیری نیز در آن تاثیر بسزایی دارد. این لکه‌های پوستی ممکن است انواع و رنگ‌های مختلفی مانند قرمز، قهوهای،برنزه یا سیاه داشته باشند.
انواع لکه‌های پوستی:
- لکه‌های پیری (Age Spots): این لکه‌ها، به رنگ قهوهای یا سیاه هستند که با افزایش سن و همچنین عواملی مانند اشعه «ماوراء بنفش» (UV) خورشید در ناحیه صورت و یا پشت دست ایجاد می‌شوند. این لکه‌ها در افرادی که پوستی روشن دارند و کسانی که زمان زیادی در معرض نور خورشیدند بیشتر دیده می‌شود.
- ملاسما (Melasma): این لکه‌ها به رنگ قهوهای هستند که روی صورت، به ویژه گونه‌ها، پیشانی و لب بالایی دیده می‌شود. این بیماری در زنان به خصوص در دوران بارداری یا هنگام مصرف قرص‌های ضد‌بارداری شایع‌تر است.
- کک و مک (Freckles): این لکه‌های کوچک و قهوهای رنگ و مسطح هستند. معمولاً در اثر وراثت و یا اشعه UV خورشید، بر روی پوست‌های سفید و یا تیره ایجاد می‌شوند. کک مک اغلب بی‌خطر است.
- لنتیگوس (Lentigos): لکه‌های قهوهای کوچکی هستند که در اثر قرارگیری در معرض نور خورشید به مرور زمان ایجاد می‌شوند.
- آنژیوم گیلاس (Cherry angiomas): لکه‌های کوچک قرمز رنگی هستند که در اثر رشد رگ‌های خونی کوچک ایجاد می‌شوند. آنها بی ضرر و اغلب خود به خود محو می‌گردند.
- کراتوز سبورئیک (Seborrhoeic keratosis): زگیل‌هایی هستند که در اثر رشد بیش از حد سلول‌های پوست ایجاد می‌شوند. آنها اغلب قهوهای یا سیاه هستند و در هر جایی از بدن یافت می‌گردد.
- ویتیلیگو (Vitiligo): در اثر از بین رفتن رنگدانه در پوست به وجود می‌آیند که منجر به لکه‌های سفید نیز می‌شود.
- خال‌ها (Moles): توده‌های کوچک و برجسته روی پوست هستند که در اثر رشد ملانوسیت‌ها و سلول‌های مولد رنگدانه، ایجاد می‌شوند. بیشتر خال‌ها بی ضرر هستند، اما برخی از آنها می‌توانند سرطانی باشند.
- خال لکه شرابی (Port Wine Stain; PWS): نوعی ناهنجاری عروق سطحی پوست است. معمولاً در بدو تولد به رنگ صورتی تا قرمز ظاهر می‌شود. این لکه‌ها می‌تواند در هر جایی از بدن با مورفولوژی، قطر و عمق مختلف تشکیل شوند.
تاثیر حرارت بر سلول ملانوسیت
سلول‌های ملانوسیت، سلول‌های تولیدکننده رنگدانه در پوست، مو، و چشم هستند. میزان فعالیت سلول ملانوسیت به ژنتیک وابسته است. همچنین تولید ملانین تعیین کننده رنگ اعضا می‌باشد. سلول‌های ملانوسیت در لایه زیرین پوست به نام اپیدرم یافت می‌شوند و اختلالات در فعالیت عادی ملانوسیت‌ها سبب ایجاد لکه‌های مختلف در بافت پوست خواهد شد.
دمای بالا می‌تواند به چند طریق ملانوسیت‌ها را غیرفعال کند. اول، گرما می‌تواند به DNA ملانوسیت‌ها آسیب برساند، که احتمال دارد منجر به مرگ سلول شود. به این دلیل که گرما باعث شکست یا تغییر شکل DNA می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، سلول ملانوسیت دیگر نمی‌تواند به درستی کار کند و در نهایت می‌میرد. دوم، گرما می‌تواند تولید ملانین را مختل کند که ملانین توسط فرآیندی به نام ملانوژنز تولید می‌شود. این فرآیند به تعدادی آنزیم، از جمله تیروزیناز نیاز دارد. گرما می‌تواند به این آنزیم‌ها آسیب برساند، که می‌تواند از تولید ملانین جلوگیری کند. سوم، گرما همچنین می‌تواند در انتقال ملانین به سطح پوست تداخل ایجاد کند. ملانین در ملانوسیت‌ها تولید می‌شود، اما باید به سطح پوست منتقل شود تا به پوست رنگ دهد. سلول‌های حامل ملانین، ممکن است به دلیل تأثیر گرما، مانع از رسیدن ملانین به سطح پوست شوند.
اثرگذاری TMF بر درمان انواع لکه‌های پوستی
در مطالعه‌ای که بر روی کاهش خال شرابی (PWS) انجام شد، از روش ترکیبی تکنولوژی TMF (thermomechanical fractional) و pulsed dye laser (PDL) و داروی (RP) Rapamycin استفاده شده است. به این ترتیب که ابتدا بیماران به مدت ۴-۶ هفته تحت درمان با لیزر (PDL) قرار گرفتند. سپس روش (TMF) با هدف افزایش نفوذ پذیری دارو در بافت پوست و ایجاد میکرو حفرات و تحریک سلول‌‌ها به ساخت کلاژن و الاستین جدید انجام شد. پالس میکروسوزن‌ها به اندازه ۶ میلی ثانیه و عمق نفوذ (μm ۴۰۰) هر هفته بر روی لکه خال شرابی صورت گرفت.
کِرم (Rapamycin 0.2%) به عنوان یک داروی آنتی بیوتیک که رگزایی و سلول‌های رنگدانه اضافی را کاهش می‌دهد، پس از هر درمان با (TMF) به پوست اعمال شد. به طور کلی استفاده از روش (PDL+TMF+PR) منجر به بهبود قابل توجهی در کاهش (PWS) و تعداد جلسات درمان با (PDL) شده است. (Artzi, Treatment of port wine stain with Tixel-induced rapamycin delivery following pulsed dye laser application, 2019).
مکانیزم اثر گذاری TMF بر کاهش رنگدانه‌های پوست:
- گرم شدن میکروسوزن‌ها تا دمای ۴۰۰ درجه سانتیگراد
- انقباض بافت کلاژن و الاستین در اثر حرارت وارده به بافت پوست
- لیفت پوست و روشن شدن پوست در اثر انقباض فیبرها
- ایجاد میکروحفرات در بافت پوست
- انتقال مواد محافظت کننده پوست مانند داروها و کرم‌ها به لایه‌های زیرین پوست
- محدود شدن تولید ملانین، تحریک تکثیر و تمایز سلول‌های جدید،کاهش عفونت
کاهش رنگدانه‌ها در PWS (a,c) قبل و (b,d) بعد از درمان با روش (PDL+TMF+PR)
افت رنگدانه‌ها در PWS (a) قبل و (b) بعد از درمان با روش (PDL+TMF+PR)
کاهش لکه‌های پوستی (A) قبل و (B) بعد از درمان با (TMF)
سخن پایانی
لکه‌های پوستی یک موضوع پیچیده در حوزه پوست و رنگدانه‌های آن است. مکانیزم بروز این لکه‌ها متنوع و شامل عواملی همچون تولید بیش از حد ملانین، تغییرات هورمونی، و تأثیرات حرارتی است.
همانطور که عوامل بروز لکه‌های پوستی متنوع است، درمان‌های مختلفی نیز برای از بین بردن لکه‌های پوستی وجود دارد. درمان ترکیبی تکنولوژی TMFI و داروهای موضعی، می‌تواند بهبود قابل توجهی در کاهش لکه‌های پوستی داشته باشد. با این وجود، مطلع شدن از روش‌های درمانی مناسب و همچنین به‌کارگیری تکنولوژی‌های به‌روز می‌تواند به کاهش و حتی حذف لکه‌های پوستی کمک کند.
حتما بخوانید: جوان سازی پوست…