سلولیت به تغییراتی در پوست گفته می‌شود که ظاهری مواج و غیرمعمول به پوست می‌دهد. 80 تا 90 درصد زنان پس از بلوغ جنسی این عارضه را تجربه می‌کنند. درمان‌های زیادی برای سلولیت پیشنهاد شده است؛ از جمله: رژیم غذایی مناسب، فعالیت فیزیکی، ماساژ، مواد موضعی، درمان رادیوفرکانسی، اولتراسوند، دیودتراپی با تابش نور و غیره. کربن دی اکسید تراپی که آن را معمولاً با نام کربوکسی تراپی می‌شناسند، به به‌کارگیری CO2 برای مقاصد درمانی گفته می‌شود. این تکنیک در سال 1932 در فرانسه ابداع شد. در ابتدا، این تکنیک طی یک عمل جراحی زیرپوستی و با به کارگیری حمام‌های حاوی آب داغ کربنه شده انجام می‌گرفت؛ و یا کربن دی اکسید اشباع شده با آب، به صورت مستقیم استفاده می‌شد.
سلولیت چیست؟
سلولیت به عنوان اختلال بافت چربی شناخته می‌شود که با ظاهری مانند خطوط و امواج متعدد و یا به شکل اسکار خطی بر روی بافت پوست دیده می‌شود. شکل‌گیری سلولیت به‌واسطه تغییر در ساختار اصلی بافت همبند مانند اجزای ماتریس خارج سلولی به ویژه فیبرین، الاستین، فیبرونکتین و کلاژن و تغییر در مویرگ‌های سطحی، سیستم لنفاوی و سلول‌های چربی ایجاد می‌شود. هم چنین عواملی مانند جنسیت، هورمون، عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی نیز بر شکل‌گیری سلولیت نقش دارند. از این رو به عنوان یک بیماری چند علتی شناخته می‌شود. سلولیت در نواحی گردن، شکم، باسن و ران ایجاد شده و زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد و 80 تا 90 درصد زنان پس از بلوغ جنسی این عارضه را تجربه می‌کنند. این بیماری اگرچه به هیچ وجه به مرگ نمی‌انجامد اما نارضایتی زیاد و اثرات منفی بر روی کیفیت زندگی افراد را به دنبال دارد (Tomczyk, 2023).
تصویر 1: تفاوت بافت اپیدرم و چربی در زنان و مردان
تصویر 2: تفاوت بافت چربی در زیر پوست در حالت نرمال و سلولیت
نتایج به دست آمده از درمان‌ها، باعث تشویق محققین برای مطالعات بیشتر شد، به طوری که امروزه شاهد گسترش کاربردهای درمانی روش کربوکسی تراپی در درمان سلولیت هستیم. با پیدایش تکنولوژی‌های جدید، کاربرد این روش دیگر فقط سطحی نبود و نفوذ مستقیم CO2 به زیر پوست را نیز در برگرفت.
مطالعات متعددی به بررسی تأثیر درمان با کربوکسی تراپی روی تجمع چربی‌ها (adiposities) پرداختند. این مطالعات کاهش قابل توجه چربی در نواحی محیطی شکم، ران و زانو را گزارش کردند. هم‌چنین، شواهد هیستولوژیک اثر نشت گاز را بررسی کردند و احتمال تأثیرات لیپولیتیک نشت گاز را نشان دادند. Ferreira و همکاران به توصیف افزایش بازسازی کلاژن، ناشی از تزریقات intradermal کربن دی اکسید پرداختند. در مطالعه‌ی دیگری، Abramo و همکاران نشان دادند که پس از تزریق کنترل شده‌ی CO2، در سیستم گردش خون زیر پوست پدیده‌ی اتساع عروق (vasodilation) دیده شد. این اتساع عروق زیر پوستی، افزایش جریان خون محیطی و به دنبال آن، افزایش دما در محل تزریق را به دنبال داشت (تقریبا 3.48 درجه سلسیوس).
سلولیت تأثیر قابل توجهی روی باسن و ران‌ها می‌گذارد؛ از نظر علم علت شناسی، یک پدیده‌ی چندعلتی است و شامل موضوعات پیچیده ای می‌باشد، لذا درمان و بررسی آن نیازمند استفاده از متدولوژی‌های جدید است. به نظر میرسد لیپولیز ایجاد شده توسط کربوکسی تراپی بر روی سلولیت، به علت افزایش دما و جریان خون محلی رخ می‌دهد. این موضوع در مطالعات گذشته نشان داده شده است اما هنوز نیاز به انجام مطالعات کلینیکی همراه با تکنیک‌های آنالیزی مناسب حس می‌شود تا بتوان تأثیر افزایش دما و جریان خون را روی سلولیت اثبات کرد.
طبقه‌بندی سلولیت
سلولیت بر اساس فاکتورهای بالینی زیر به عنوان خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی می‌گردد:
- تعداد فرورفتگی‌های آشکار
- عمق فرورفتگی‌ها
- ظاهر مورفولوژیکی تغییرات سطح پوست
- درجه شلی یا افتادگی پوست(Hexsel, 2013)
روش‌های درمان سلولیت
درمان‌های زیادی برای کاهش سلولیت و سوختن چربی پیشنهاد شده‌است که می‌توان به کاهش وزن، فعالیت فیزیکی و ماساژ، رژیم غذایی مناسب و استفاده از داروهای خوراکی و کرم‌های موضعی اشاره کرد. علاوه‌بر آن، روش‌های جراحی و روش‌های کم تهاجمی و غیر تهاجمی مانند امواج رادیوفرکانسی، روش‌های ترکیبی لیزر و نور، لیپوساکشن، مزوتراپی و تزریق گاز کربن دی‌اکسید با روش کربوکسی‌تراپی نیز برای سوختن چربی مورد استفاده قرار می‌گیرد (Hexsel, 2013).
روش کربوکسی‌تراپی و مکانیزم تاثیرگذاری
کربن دی‌اکسید تراپی (Carbon Dioxide Therapy) و یا کربوکسی تراپی (Carboxytherapy)، به تزریق گاز CO2 در بافت پوست و یا چربی برای کاربردهای بالینی مختلف مانند کاهش بافت چربی زیر پوستی گفته می‌شود. کربوکسی تراپی در زمینه‌های متفاوت پزشکی بخصوص درماتولوژی استفاده می‌شود. نتایج بالینی موفق بدست آمده از استفاده از روش کربوکسی‌تراپی در درمان زخم و بیماری‌های شریانی سبب توسعه کاربرد و مطالعات بالینی این روش در درمان و کاهش حجم چربی‌های (Adiposities) زیر پوستی شده‌است.
مکانیزم اثر گذاری کربوکسی تراپی طبق مطالعات بافت شناسی آسیب به سلول‌های چربی با آزادسازی تری گلیسیرید در فضاهای بین سلولی مرتبط است. بنظر میرسد اتساع عروق، سبب افزایش جریان خون و اکسیژن رسانی شده و در نتیجه آن تجزیه بافت چربی به مواد ساده‌تر و کاهش اندازه بافت امکان پذیر خواهد بود (Piłat, 2023) (MD, 2023)
کاربردهای درمانی کربوکسی‌تراپی
- بیماری شریان‌های محیطی
- میکروآنژیوپاتی
- Psoriasis
- زخم‌های دیابتی
- چربی تجمع یافته
- سلولیت
- جوان‌سازی پوست صورت
- Alopecia
- دایره‌های سیاه
- Striae
ایمنی و مزایای کربوکسی‌تراپی
- ایمنی و بی‌خطر بودن گاز CO2 برای ایجاد کنتراست در آنژیوگرافی
- عدم احتمال ایجاد لخته خون توسط گاز CO2
به منظور بررسی تاثیر روش کربوکسی تراپی برروی کاهش سلولیت‌های بدن، محققان آزمایشی طراحی کردند که در ادامه به بررسی نحوه انجام آزمایش و نتایج آن می‌پردازیم.
نحوه انجام آزمایش کربوکسی تراپی بر روی سلولیت
در این روش حجم مشخصی از گاز کربن دی‌اکسید از طریق نفوذ سوزن با زاویه 45 درجه به عمق 10mm از بافت پوست در نواحی مشخص شده در تصویر تزریق می‌شود. مطابق با نوع درمان تعداد جلسات درمانی متعددی در فواصل زمانی چند روزه انجام می‌شود. آنالیزهای تاثیرگذاری این روش درمانی قبل از شروع، پس از اولین جلسه و چند روز پس از آخرین جلسه درمان انجام می‌شود.
این مطالعه با 12 نمونه شروع شد و با 10 تا از آنها پایان یافت. میانگین سن نمونه‌ها 29 سال بود و شاخص BMI آنها بود. شروط حضور در این آزمایش به عنوان نمونه به این شرح بود: زن سالم با سن 20 تا 35 سال، BMI کمتر از 29.9، با دوره‌ی قاعدگی معمول، و حضور سلولیت دو طرفه در ناحیه‌ی گلوتئال و ران خلفی، به طوری که درجه‌ی شدت سلولیت II و یا III باشد.
داوطلبین در صورت داشتن هر نوع درمان زیبایی دیگر، و یا هر نوع درمان دیگر در ناحیه‌ی گلوتئال و ران ها که کمتر از 6 ماه با تاریخ شروع این مطالعه فاصله داشت، از شرکت در مطالعه منع شدند. موارد دیگر منع شرکت در مطالعه: حاملگی و یا وضع حمل با فاصله‌ی کمتر از 6 ماه، داشتن مشکلات قلبی عروقی، مشکلات متابولیکی، بیماری‌های تنفسی، نارسایی کلیه و کبد، لوسیون‌های پوستی در محل درمان، و یا داشتن دیابت.
تمام داوطلبین درباره‌ی مراحل درمان و روند انجام درمان راهنمایی‌ها را دریافت کردند. پروتکل درمان سلولیت با کربوکسی تراپی شامل 8 جلسه با فاصله ی 7 روز از یکدیگر می‌شد. اندازه گیری‌ها و بررسی‌ها قبل از اولین جلسه‌ی درمان (baseline) و 7 روز پس از آخرین جلسه ی درمان صورت گرفت. فاصله ی زمانی بین این دو بررسی قبل و بعد از جلسات درمان، حدود 2.5 ماه بود
نتایج استفاده از این روش
سلولیت یک بیماری چند علتی است و در زنان بالغ جوان شیوع بالایی دارد. این بیماری اگرچه به هیچ وجه به مرگ نمی‌انجامد اما نارضایتی زیاد و اثرات منفی روی کیفیت زندگی را به دنبال دارد. از نظر علم پاتوفیزیولوژی، سلولیت یک اختلال زیبایی نامطلوب برای بیشتر زنان پس از دوران بلوغ می‌باشد. سلولیت یک مشکل پیچیده است که تغییراتی در میکروگردش خون، سیستم لنفی، ماتریس خارج سلولی، و بافت چربی را در برمی‌گیرد. سلولیت برخی بخش‌های بدن را بیشتر درگیر می‌کند، مانند باسن و ران‌ها. هم‌چنین، مطالعات پاتوفیزیلوژی بیماری را به این شکل توصیف می‌کنند: فیبروبلاست‌ها توسط استروژن بیش فعال می‌شوند، این اتفاق باعث افزایش ساخت glycosaminoglycans و کلاژن می‌شود و افزایش فشار اسمز درون شبکه ای و حفظ آب را به دنبال دارد.
تصویر 3: محل تزریق گاز کربن دی‌اکسید و نفوذ سوزن در بافت
- کاهش فشار اسمزی مویرگی که به خاطر افزایش فشار اسمزی درون شبکه ای رخ می‌دهد، دما را ایجاد می‌کند و باعث کاهش زهکشی (drainage) می‌گردد و در نهایت منجر به hyperpolymerization و شکل‌گیری ریزگره‌ها (micronodules) و کلاژن fibroclerotic می‌گردد. نشانه های این اتفاق عبارتند از: آدیپوزیته ی ادمی، سلولیت اولیه، یا تغییر در رهایی پوست که توسط شدت کلینیکی اندازه گیری می‌شود. از منظر آناتومیکی، بافت چربی توسط یک لایه بافت فیبروز به نام Camper’s fascia به دو لایه تقسیم می‌شود.
- لایه‌ی areolar دارای fibrous septa است که با ساختاری عمودی به درمیس متصل می‌شود. درمیس توسط adipocyte های مارپیچی شکل پر شده است. پایین‌تر، لایه‌ی lamellar، محورهای افقی بیشتری دارد و لوب‌های چربی به صورت مسطح می‌باشند. Adipocyte ها سلول‌هایی هستند که در ذخیره‌ی چربی تخصص دارند. در سال 2004، برای اولین بار نشان داده شد که تزریق زیرپوستی CO2 به دنبال عمل جراحی لیپوساکشن می‌تواند در درمان سریع‌تر adiposity ها و اختلالات پوستی پس از عمل موثر باشد. از آن به بعد، این متد در درمان انواع lipodystrophies و درمان‌های زیبایی مورد استفاده قرار گرفت.
- تزریق کنترل شده‌ی CO2 به صورت زیرپوستی باعث کاهش pH محلی می‌شود. این اتفاق، یک پاسخ اتساعی شدید در عروق ایجاد می‌کند که خود از شل شدگی ماهیچه‌ها ناشی می‌شود. بررسی‌های هیستولوژیکی در پروسه‌ی بازسازی نشان دادند که ایجاد رگ‌های کوچک و تولید فیبروبلاست‌ها افزایش می‌یابد.
- کشیده شدن بافت هنگام تزریق، یک التهاب خفیف ایجاد می‌کند که باعث تحریک عملیات بازسازی و تولید بافت می‌گردد. در واقع، این کشیده شدن، باعث فعال‌سازی ماکروفاژها، فیبروبلاست‌ها و سلول‌های اندوتلیال می‌گردد و neovascularization و بازسازی ماتریس خارج سلولی را تحریک می‌کند. از جمله بیماری‌هایی که ممکن است به کربوکسی تراپی نیاز داشته باشند می‌توان به بیماری شریان‌های محیطی، میکروآنژیوپاتی، psoriasis، varicose، و زخم‌های دیابتی اشاره کرد.
- هم‌چنین، این تکنیک برای درمان تغییرات پلاستیکی مانند چربی تجمع یافته، سلولیت، جوان‌سازی پوست صورت، alopecia، دایره‌های سیاه و striae استفاده شده است. در یک مطالعه توسط abramoet al، پس از تزریق گاز CO2، اتساع عروق در سیستم گردش خون زیر پوست و افزایش جریان خون محیطی و به دنبال آن، افزایش دمایی در حدود 3.48 درجه سلسیوس در محل تزریق اتفاق می‌افتد.
- افزایش قطر مویرگ‌ها، ایجاد رگ‌های کوچک، تولید فیبروبلاست‌ها، افزایش بازسازی کلاژن و کاهش قابل توجهی در مقدار چربی در نواحی شکم، ران و زانو مشاهده شد. پس از تزریق گاز CO2 التهاب خفیفی ایجاد شده که به دنبال آن با تحریک سلول‌های فیبروبلاست و اندوتلیال و فعال‌سازی ماکروفاژها، سبب بازسازی ماتریس خارج سلولی و رگ‌زایی می‌شود.
- هدف از این مطالعه، تأیید تأثیرگذاری کربوکسی تراپی در درمان سلولیت بود. در طول دوره‌ی درمان، هیچ تغییر معناداری در وزن بدن و BMI دیده نشد . عکس‌های گرفته شده قبل و بعد از درمان توسط سه بررسی کننده‌ی مستقل بررسی شدند. ارزیابی دیداری عکس‌های گرفته شده از محل درمان، تغییرات معناداری (P=0.0025) را در درجه‌ی شدت سولیت ثابت کردند.
تصویر 4: کاهش سلولیت و چربی زیر پوست پس از درمان با روش کربوکسی‌تراپی
- صاف شدن ظاهر پوست و کاهش نیروهای کششی روی پوست، از نتایج بالینی تاثیر کربوکسی‌تراپی در بهبود دادن پوست بوده‌است.
- در این مطالعه، 80 جلسه‌ی درمانی صورت گرفت و هیچ داوطلبی دچار اثرات سوء نشد، اگرچه ناراحتی‌های ملایم و قابل تحملی در حین انجام تست گزارش شد. یکی از داوطلبین دچار دو کبودی کوچک شد که بلافاصله برطرف گردید. این توضیحات ایمن بودن روش کربوکسی تراپی را نشان می‌دهد. این درمان برای تمام داوطلبین قابل تحمل بود.
- آنالیز جنبه‌ی ساختاری سلولیت نشان داد ارتقای قابل توجهی در نحوه ی قرارگیری خطوط فیبروز اتفاق افتاده است. این ارتقا در ساختار خطوط فیبروز، با توجه به ناحیه‌ی hyperechoic (ساختارهای سفید رنگ در fibrotic septa) در عکس‌های بعد از درمان قابل مشاهده است. این نتایج، یافته های Lee را تأیید می‌کند. او در طول 4 سال 110 بیمار را برای بررسی تأثیرگذاری کربوکسی تراپی در درمان چربی تجمع یافته و سلولیت مورد بررسی قرار داد. با وجود محدودیت‌های متودولوژیکی در این مطالعه، نویسنده نتیجه گرفت که کربوکسی تراپی در درمان هر دو مشکل “چربی تجمع یافته” و “سلولیت” تأثیرگذار است.
- کاهش درجه‌ی شدت سلولیت از III به II و از بین رفتن خطوط بافت چربی در محل‌های درمان به علت تأثیر CO2 بر روی گردش خون در مویرگ‌های محیطی و افزایش پرفیوژن بافتی مشاهده شد. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده‌ی موضعی از CO2 باعث اتساع عروق، رگ‌زایی، ارتقای گردش خون محیطی، افزایش پرفیوژن بافتی و فشار جزئی اکسیژن می‌شود.
- کاهش حجم و اندازه بافت‌های چربی در محل درمان پس از تزریق گاز کربن دی‌اکسید مشاهده گردید. تجمع و نفوذ چربی‌ها در درم موجب فشردگی بافت پوست شده و ظاهری مانند پوست پرتقال ایجاد می‌کند که از مشخصه‌های سلولیت است.
عوارض احتمالی و مراقبت‌های پس از درمان
برخی از عوارض احتمالی ایجاد شده در افراد در طول درمان شامل موارد زیر بوده که با مراقبت‌های پس از درمان در کمترین زمان دروه نقاهت برطرف می‌گردند:
- ناراحتی‌های ملایم و قابل تحمل و احساس فشار در بافت حین تزریق گاز
- ایجاد حس گرما پس از 24 ساعت از درمان به دلیل افزایش جریان خون
- ایجاد کبودی‌های موقت در ناحیه درمان و برطرف شدن آن در مدت زمان کوتاه
- ایجاد التهاب خفیف و تحریک عملیات بازسازی و تولید بافت
رعایت مراقبت‌های پس از درمان دوره نقاهت درمان را کوتاه‌تر کرده و به بروز نتایج بالینی موفق منجر می‌شود که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌باشد:
- استفاده از کرم‌های ضد آفتاب و ضد اشعه UV
- عدم غوطه‌وری در آب مثل شنا و دوش گرفتن پس از 24 ساعت
موارد منع مصرف کربوکسی‌تراپی
- داشتن هر نوع درمان در ناحیه‌ی گلوتئال و ران‌ها کمتر از 6 ماه
- بارداری و یا وضع حمل با فاصله‌ی کمتر از 6 ماه
- مشکلات قلبی عروقی
- مشکلات متابولیکی
- بیماری‌های تنفسی
- نارسایی کلیه و کبد
- لوسیون‌های پوستی در محل درمان
- دیابت
عامل دیگری که می‌تواند تأثیرگذاری کربوکسی تراپی در درمان سلولیت گواهی دهد، کاهش چگالی و شکل adipocyte ها در محل درمان است که توسط Costa و همکاران نشان داده شد؛ چرا که تجمع چربی باعث افزایش فشردگی بافت می‌شود و می‌تواند سبب نفوذ adipocyte ها در درم گردد. این اتفاق منجر به ایجاد ظاهری مانند پوست پرتقال می‌شود که از مشخصه‌های سلولیت است.
در نهایت…
این مطالعه نشان داد تاثیرات کربوکسی‌تراپی در کاهش حجم چربی در زیر بافت پوست در باسن و ران خلفی به‌خوبی شناخته شده است. بر این اساس روش کربوکسی تراپی به عنوان یک روش غیر تهاجمی و بدون درد بوده که به‌طور ایمن برای کاهش چربی تجمع یافته و سلولیت در کلینیک می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
حتما بخوانید: آیا کربوکسی تراپی یک روش جایگزین مناسب برای از بین بردن انواع بیماری های پوستی می باشد؟ (قسمت اول)